Uçuş fobisi, yıllarca uçağa rahatlıkla binen insanlarda türbülansın olduğu zorlu bir uçak yolculuğu veya çocuk sahibi olduktan hemen sonra beklenmedik şekilde ortaya çıkabilir.
Yapılan araştırmalara göre, uçuş fobisi olan kişilerin yüzde 73’ü uçuşla ilgili mekanik problemlerden korkmaktadır. Havacılık hakkında yeterli bilgi sahibi olmamak uçak korkusunu artırırken, uçak kazalarının çok ayrıntılı bir şekilde medyada yer almasının etkisinin de bu korku etkenlerinden biri olduğunun göz ardı edilmemesi gerekiyor.
Bazı kişilerde uçak korkusunun bileti almayı planladıkları andan itibaren kaygılı bir bekleyişle başlar. Uçuş tarihine kadar artarak devam eden bu kaygı uçağa binilmemesine ya da uçuş sırasında sakinleşmelerine yardımcı olacak ilaç ya da alkol gibi maddeler kullanmalarıyla sonuçlanır.
Uçuş fobisi, tatillerin karayoluna bağımlı olması dışında iş hayatını da kısıtlaması nedeniyle hayatı oldukça olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. Uçuş fobisi, genellikle ayrıntıcı, mükemmeliyetçi, kontrolcü ve stresle baş etmede sorunlar yaşayan kişilerde daha yaygın olarak görülür. Uçağa binerken yaşanan korkunun altında yüksekte, kapalı ve dar ortamda bulunmaktan korkma, çıkamayacakları bir durumda bulunmaktan korkma, kontrolün başkasında olması gibi korkular da bulunabilir.
Bunların dışında, deniz üzerinden uçma, kontrolü kaybetme, sevdiklerinden ayrı kalma, ölürse geride bırakacakları için endişeli olma, panik atak geçirme, kusma, bayılma gibi birçok başka durumla ilgili kaygı duyuyor olabilirler. Kişinin kendisine özellikle ‘Uçuş sırasında en çok neyin olmasından korkuyorsun?’ sorusunu sorması, bu korkuyu yenebilmesinin ilk adımıdır. Bu sorunun cevabı, genellikle kişinin sadece uçuş sırasında değil, hayatının başka alanlarında da irili ufaklı sorunlar yaşamasına neden olmaktadır.
Uçuş fobisi bir hastalıktır, tedavisi mümkün
Fobi bir korkaklık durumu değildir. Uçak fobisi olan pek çok kişi günlük yaşamlarında cesur ve başarılı kişilerdir. Uçuş fobisi bir hastalıktır, tedavisi de mümkündür. Depresyon, kaygı bozukluğu, panik bozukluk, alkol kullanım bozukluğu gibi başka psikiyatrik rahatsızlıkların bulunup bulunmadığı değerlendirilmelidir.
Örneğin depresyonun varlığında daha önceden var olan fobik belirtiler şiddetlenebilir. Başka bir rahatsızlık varsa, tanıya ve şiddetine bağlı olarak ilaç tedavisine başlamak gerekebilir. Tek başına uçuş fobisi, toplumdaki genel yargının aksine, psikoterapi ile kısa sürede başarıyla tedavi edilebilmektedir. Tedaviye yanıtı belirlemede şikâyetin şiddeti, süresi, hayatı etkileme derecesi ve daha önceki tedavilere alınan cevaplar etkili olacaktır.
Korkunun üstüne gitmek…
Fobilerin gelişiminde uçuşla ilgili hoş olmayan deneyimlerin neden olabileceği “koşullanma”, evrimsel olarak veya çevreden öğrenerek “koşullanma olmadan öğrenme” ya da çocukluk yıllarındaki şiddetli korkuların bilinç dışında başka bir objeye kanalize olması sonucu ortaya çıkan psikodinamik olmak üzere üç modeli vardır. Psikoterapide tercih edilen yöntemlerden biri, sistematik duyarsızlaştırmadır.
Bu yöntemde, aşamalı olarak hastanın korkusunun üstüne gitmesi ve alışması hedeflenmektedir. Ancak, uçak fobisinde bu alıştırmaları yapmak her hasta için mümkün olmayabilir. Alınan ama kullanılmayan biletler terapinin bir parçası olmasına rağmen, hastanın başarısız hissetmesine sebep olabilir. Bu yüzden imgesel duyarsızlaştırma da sıklıkla kullanılan yöntemlerden biridir. Hastanın uçağa binmekle ilgili senaryosu çalışılır ve korkulan durumlarla zihinsel tasarımında karşılaşması sağlanabilir.
Ayrıca her seansın kaydedilerek evde dinlemesiyle alıştırma evde devam ettirilebilir. Bu yöntem de gerçek durumla karşılaşma kadar yarar sağlamaktadır.
Birçok kaygı bozukluğunun tedavisinde kullanılan göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme olarak adlandırılan EMDR tedavisi, başka fobilerde olduğu gibi uçuş fobisinin tedavisinde de etkilidir. EMDR, uçuş fobisinin gelişiminde etkisi olduğu düşünülen üç modeli de kapsayan bir yöntemdir. EMDR ile altta yatan veya hazırlayan diğer travmatik anılar da analiz gibi yıllar süren bir terapi yöntemine gerek kalmadan çalışılabilmektedir.
İlk aşamada geçmiş anılarla ilgili sıkıntıların giderilmesi hedeflenir. İkinci aşamada korku tepkisini başlatan uyaranların etkisine karşı koşullanma tersine çevrilir. Son aşamada ise hasta uyaranla gelecekteki karşılaşmalar için hazırlanır.
Gevşeme egzersizleri uçuş fobisini yenmeye yardımcı oluyor
Genellikle gergin kişiler omuzlarını yukarı doğru kasarak oturur. Uçuş öncesinde veya sırasında, kişi gergin hissettiğinde pratik bir yöntem olarak öncelikle omuzlarını serbest bırakabilir. Omuzları yukarı aşağı hareket ettirip, sonra da omuz başı aşağıda kalacak şekilde oturulabilir.
Ayrıca, nefesi kontrol etmek de kişiyi rahatlatacaktır. Hızlı ve küçük nefesler kaygıyı besler. Bunun yerine bir pipetten nefes alır, verir gibi yavaş ve uzun nefesler kalp atımlarını da yavaşlatacaktır. Beden belirtilerini takip etmek de kaygı düzeyini artırır. Bedenine odaklanmak yerine, uçuş sırasında arabada gittiğini hayal etmek, herhangi bir sallantıyı engebe gibi düşünmek ve arabanın penceresinden akan güzel bir manzarayı izler gibi düşlemek gevşemeye yardımcı olacaktır. Hayal gücü kuvvetli olmayan biri ise, çevresindeki başka ayrıntılara dikkat edebilir.
Burada genellikle yapılan yanlış, hosteslerin tavırlarını incelemek ve uçuşla ilgili anlamlar yakalamaya çalışmaktır. Uçuş fobisi olan kişi rahat görünen başka bir yolcuyu inceleyebilir ve kim olduğunu tahmin etmeye çalışabilir. Ya da uçuş sonrasında kendi yolculuğunun keyifli kısımlarını hayal edebilir, planlar yapabilir. Dikkatini bedeninden ve uçuşla ilgili düşüncelerden uzaklaştırmaya yardımcı olacak kitap, dergi, sevilen bir dizinin yüklendiği bir tablet veya atıştırmalık bir şeyler uçuş için getirilebilir.
Uçuş süresi kişinin kendine hiç ayıramadığı ve keyif alacağı bir vakit olarak düşünülebilir.
Kaynak: Herkes Bilim ve Teknoloji
Yorumlar kapalı.