Örgüt ülkede hızlı şekilde ilerleyişini sürdürürken Reuters haber ajansı, militanların başkent Kabil’e girmeye başladığını bildirdi.
Peki Taliban kim, ne istiyor, nasıl yeniden güçlendi ve parayla silahı nereden buluyor? ABD’nin saygın gazetelerinden Washington Post (WP) bu 4 soruya yanıt aradı.
Taliban kim?
Örgütün üyelerinin çoğu, Afganistan’ın en büyük etnik grubu Peştunlardan oluşuyor. Peştuca’da Taliban, “öğrenciler” anlamına geliyor.
Taliban, 1979-1989 yılları arasında ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) ve Pakistan istihbaratı Servislerarası İstihbarat’ın (ISI) desteğiyle Sovyetler Birliği’ne karşı mücadele eden gerillalar tarafından 1994’te kuruldu.
Molla Muhammed Ömer liderliğindeki örgüt, kuruluşundan kısa bir süre sonra Peştun ağırlıklı Kandahar’ı ele geçirdi. Bir sene sonra ülkede 12 kentte kontrolü sağlayan Taliban’a destek, yolsuzluğa ve rüşvete karşı verilen mücadeleyle giderek arttı.
Düşünce kuruluşu Newlines Enstitüsü’nden Kamran Bokhari, “O zamanlar halk gerçekten kanunla düzen istiyordu ve bunların hiçbiri yoktu” dedi.
Taliban, Eylül 1996’da başkent Kabil’e girerek yönetime el koyduğunu ve İslam Emirliği kurulduğunu ilan etti.
Kabil’in ele geçirilmesinin ardından çok katı kurallar uygulamaya kondu. Şeriata dayalı anayasal sistem yürürlüğe girerken, şeriatın gündelik hayatta uygulandığını takip etmek için Emr-i bil Maruf (İyiliği Emretme) Bakanlığı kuruldu.
Kadınların iş hayatına katılması ve eğitim alması tamamen yasaklandı. Kadınlara peçe, erkeklereyse takke ve sakal zorunluluğu getirildi. Her türlü görsel yayın ve müzik yasaklandı.
ABD, 11 Eylül saldırılarından sonra Taliban’dan El Kaide lideri Usame bin Ladin’i istedi. Ancak “misafir” olduğu gerekçesiyle bu talep reddedilince ABD, Afganistan’da örgüte karşı çıkan Kuzey İttifakı’nın desteğiyle Taliban’a yönelik saldırı başlattı ve örgütün gücünü kırdı. Taliban kısa sürede, ele geçirdiği topraklardan çekilmeye başladı.
Taliban gücünü nasıl yeniden kazandı?
Taliban devrildikten sonra bazı liderleri Pakistan’a kaçarak burada tekrar güç kazanmaya başladı. Afganistan’da ABD’nin varlığı da örgütün militan bulmasını sağladı.
Bununla birlikte ülkedeki yolsuzluklar Taliban’ın elini güçlendirdi. Örgüt ayrıca polise veya orduya katılan kişileri öldürerek ve aydınlarla gazetecileri hedef alarak korku iklimi yarattı.
Eğitimsiz ve yolsuzlukların zayıflattığı Afgan ordusu, Taliban’ın saldırıları karşısında çaresiz kaldı.
Stanford Üniversitesi’nde akademisyen olan Afganistan uzmanı Robert Crews şöyle konuştu:
Halk, ‘Mühimmat göndermeyen bir yönetim için ölmek ister miyim? Aylardır paramızı alamadık. Yiyeceğimiz kalmadı. Şimdi Amerikallar da gitti’ diyor.
Taliban nasıl finanse ediliyor ve silahlanıyor?
Washington Post, Taliban’ın uyuşturucu ticareti gibi yasadışı yollarla para kazandığını ve zaman zaman fidye için adam kaçırmaya başvurduğunu bildirdi.
Uzmanlar, grubu destekleyen ve yararlı gören pek çok kişinin bağış yaptığını da söyledi.
Bokhari, örgütün paraya fazla ihtiyaç duymadığını; en büyük masrafının maaş, silah ve eğitim olduğunu ifade etti.
Haberde Afganistan’ın silahlarla dolu olduğu ve Taliban’ın genellikle bunları çaldığı yazıldı:
Ayrıca bazı silahlar bağışlanıyor, bazılarıysa satın alınıyor.
Taliban’ın amacı ne?
Uzmanlara göre bu sorunun cevabı çok basit: 2000’lerin başında kaybedilen gücü geri kazanmak.
Crews, örgütün ülkeye tekrar şeriatı getirmek ve parlamentoyu kaldırmak istediğini de sözlerine ekledi.
Yorumlar kapalı.